طرح احداث مزرعه پرورش زنبور عسل (زنبورداری)

پرورش زنبور عسل (یا زنبورداری)، عبارت است از نگهداری کندوهای زنبور عسل برای تولید عسل. به بیان واضح تر، پرورش زنبور عسل، فرآیند نگهداری کندوهای زنبور عسل با هدف تولید عسل یا دیگر محصولات تجاری است. بیشتر زنبورهای عسل که در تولید تجاری عسل استفاده می شوند در دسته مگس انگبین (genus apis) می باشند. اما دیگر زنبورهای تولید کننده عسل مانند زنبورهای بدون نیش Melipona هم نگهداری می شوند. مکانی که زنبورها در آن نگهداری می شوند، کندو نامیده می شود.

کسب و کار پرورش تجاری زنبور عسل

یک پرورش دهنده زنبور عسل (زنبوردار)، زنبورهای عسل را بخاطر عسل و دیگر محصولاتی که کندو تولید می کند (مانند موم زنبور عسل، مواد صمغی propolis، گرده گل، گرده زنبور عسل، و ژل رویال) و همچنین برای گرده افشانی محصولات کشاورزی یا تولید زنبور برای فروش به زنبوردارها نگهداری می کند. اما عسل، اصلی ترین و ارزشمندترین محصول این کسب و کار است. این محصول، بسیار مفید است و تقاضا و ارزش خوبی در بازار دارد.

کسب و کار زنبورداری یا پرورش تجاری زنبور عسل در واقع یکی از قدیمی ترین سنت ها در بسیاری از کشورهاست. پرورش تجاری زنیور عسل، بخاطر تقاضای خوبی محلی و بین المللی عسل، در حال رواج فراوان است. این کسب و کار، بی شک یک کسب و کار پرسود است که همزمان از طریق گرده افشانی به افزایش تولید کشاورزی نیز کمک می کند. برای نمونه می توانید پرورش تجاری زنبور عسل خود را نزدیک یک مزرعه کنجد یا خردل شروع کنید. در نتیجه عسل بسیار پر ارزشی به دست خواهید آورد و تولید کننده خردل یا کنجد نیز تولید بهتری را تجربه خواهد کرد. پس اینکار را شروع کنید. نگران نباشید، این کار بسیار پرسود است. 

فهرست مطالب

• مزایای کسب و کار پرورش تجاری زنبور عسل
• چگونگی شروع کسب و کار پرورش زنبور عسل
• تکمیل آموزش
• مشخص کردن روش های زنبورداری
  • زنبورداری سنتی
  • زنبورداری مدرن
  • زنبورداری طبیعی
  • زنبورداری در منزل
  • زنبورداری درون ساختمان
• انتخاب یک مکان خوب
• خرید تجهیزات لازم
• تغذیه
• تولید مثل
• مراقبت و مدیریت
  • بیماری ها و دیگر مشکلات
• برداشت
• بازاریابی
• برخی دشواری های کسب و کار پرورش زنبور عسل

مزایای کسب و کار پرورش تجاری زنبور عسل

شروع کسب و کار پرورش زنبور عسل، مزایا و منافع زیادی به همراه دارد. در اینجا می کوشیم کمی در مورد مزایای مهم این کسب و کار توضیح دهیم.

• پرورش زنبور عسل، بی شک کسب و کار پرسودی است. پس می توانید این کسب و کار را برای کسب سود شروع کنید.
• این کار یک کسب و کار تثبیت شده است و افراد زیادی از قدیم به آن اشتغال داشته اند.
• نگهداری زنبور عسل به پول یا نیروی کار بسیار زیادی نیاز ندارد. پس شروع آن نسبتاً آسان است.
• این کسب و کار نیازی به داشتن یک زمین حاصلخیز ندارد و در هرگونه زمینی می توانید کندوها را نگهداری کنید.
• این کسب و کار بهره زیادی به مزرعه داران می رساند، چراکه بسیاری از گیاهان و محصولات کشاورزی برای گرده افشانی به زنبور عسل وابسته هستند.
• عسل و دیگر محصولات یک مزرعه زنبور عسل مانند موم، ژل رویال و زهر زنبور، ارزش تجاری بالایی دارند و می توانند درآمد اضافی برای مزرعه داران به همراه داشته باشند.
• زنبورداری تجاری یک کسب و کار خوب است و می تواند منبع اشتغال خوبی به ویژه برای تحصیل کرده های رشته های کشاورزی باشد.
• مصرف منظم عسل، مزایای تندرستی زیادی دارد و در صورتی که این کسب و کار را راه اندازی کنید، می توانید از عسل تازه لذت ببرید.

چگونگی شروع کسب و کار پرورش زنبور عسل

شروع کسب و کار پرورش تجاری زنبور عسل، خیلی آسان نیست. نگهداری یک مزرعه موفق زنبور عسل به انجام کارهای زیادی نیاز دارد. اما اگر آموزش خود را تکمیل کنید، همه این کارها بسیار آسان خواهد بود. دانش و تجربه کامل، یک ضرورت برای شروع این کار است. در اینجا اطلاعات بیشتری در مورد گام های شروع و اداره یک کسب و کار موفق پرورش زنبور عسل بیان می کنیم.

آموزش کامل

قبل از شروع کسب و کار پرورش تجاری زنبور عسل باید آموزش خود را کامل کنید. بدون آموزش، شما نخواهید توانست کسب و کار خود را بخوبی اداره کنید. توصیه می شود به طور عملی از یک زنبوردار فعال در منطقه خود آموزش بگیرید و با زنبورداران محلی کار کنید، به ویژه اگر تجربه کار با زنبور را ندارید. در ایران، آموزش های خوبی در این حوزه توسط سازمان آموزش فنی و حرفه ای ارائه می گردد و مدارک لازم نیز صادر می شود که برای کسب یک سری از مجوزها، مورد نیاز است. البته پس از اتمام آموزش ها، بهتر است تا چند ماهی را در کنار یک زنبوردار باتجربه در یک مزرعه، بگذرانید.

انواع روش های زنبورداری

می توانید کسب و کار پرورش زنبور عسل خود را به روش های مخلتفی شروع کنید. معمول ترین روش های زنبورداری عبارتند از:

• زنبورداری سنتی

در زنبورداری سنتی، کندوهای ثابت زنبور عسل استفاده می شود. پرورش زنبور عسل با استفاده از کندوهای ثابت شانه ای زنبور عسل، بخش اساسی زندگی بسیاری از جوامع در کشورهای فقیر محسوب می شود. اما این کندوها دیگر در کشورهای صنعتی، معمول نیستند و در برخی مناطق برای بررسی مشکلاتی مانند varroa و foulbrood آمریکایی (بیماری میکروبی نوزاد زنبور عسل)، باید کندوها قابل جابجایی باشند.

• زنبورداری مدرن

کندوهای Topbar افقی و کندوهای طبقه طبقه، بیشتر در سیستم زنبورداری مدرن استفاده می شوند. این یک سیستم پذیرفته شده در بسیاری از کشورهاست.

• زنبورداری طبیعی

جنبش زنبورداری طبیعی بر این باور است که کندوهای زنبور عسل به واسطه زنبورداری و شیوه های کشاورزی مدرن مانند سمپاشی، جابجایی کندوها، بازرسی مکرر کندوها، تلقیح مصنوعی ملکه ها، معاینات مستمر و تغذیه با شهد شکر، ضعیف می شوند. متخصصان «زنبورداری طبیعی» از تنوع کندو های طبقه طبقه استفاده می کنند که یک طراحی ساده است که مفهوم داشتن یک کندوی قابل جابجایی بدون استفاده از قاب یا اسکلت را حفظ می کند.

• زنبورداری در منزل

زنبورداری در منزل بسیار شبیه به زنبورداری طبیعی است. این کار تلاشی برای رجوع به یک روش کمتر صنعتی شده تهیه عسل با استفاده از کندوهای کوچک است که باغ های شهری را گرده افشانی می کنند.

• زنبورداری درون ساختمان

امروزه برخی زنبورداران هم شروع به نگهداری زنبور عسل در ساختمان کرده اند. زنبورداری درون ساختمان در یک محیط کنترل شده یا در کندوهای داخلی قابل مشاهده، انجام می شود.

انتخاب یک مکان خوب برای زنبورداری

انتخاب یک مکان خوب برای کسب و کار پرورش تجاری زنبور عسل، بسیار مهم است. باید عوامل بسیاری را در انتخاب یک مکان برای شروع کار در نظر بگیرید.

• گیاهان تولید کننده شهد و گرده باید نزدیک کندو و همچنین فراوان باشند. یک شعاع 8-3 کیلومتری برای دسترسی زنبورها به گیاهان می تواند مناسب باشد.
• باید کندوها را در طول تابستان در سایه نگهدارید. این کار زنبورها را از تابش مستقیم آفتاب محافظت می کند.
• اگر زمینی دور از نواحی دارای آفت کش یا حشره کش ها انتخاب کنید، بهتر است. نباید در نزدیکی کندوها از آفت کش ها یا حشره کش ها به مقدار زیاد استفاده شود.
• منبع خوبی از آب تازه برای زنبورداری بسیار مهم است. پس مطمئن شوید که منبع خوبی از آب در مکان انتخاب شده وجود دارد. آب برای رقیق سازی عسل توسط کندوها و همچنین برای تنظیم دمای کندو، بسیار مهم و مورد نیاز است.

تجهیزات لازم برای زنبورداری

برای زنبورداری به روش های مدرن، به انواع مختلفی از تجهیزات نیاز خواهید داشت. برخی تجهیزات معمول زنبورداری عبارتند از:

• دستکش های نرم چرمی یا کتانی
• یک محفظه برای ایجاد آشیانه برای زنبورهای عسل
• ابزار کندو، که برای کمک به جدا کردن قاب های درون کندو استفاده می شود.
• نقاب زنبور که برای حفاظت صورت و گردن از نیش زنبورها استفاده می شود.
• اگر می خواهید به روش سنتی زنبورداری کنید، به محفظه های سفالی، کندوهای دیواری، تنه درخت و … نیاز خواهید داشت.
• و در صورت پرورش زنبورها به روش های مدرن، به قاب کندو، محفظه بزرگ، تخته کف، جداساز ملکه و … نیاز خواهید داشت.

روش تولید خود را مشخص کنید و سپس همه تجهیزات لازم را خریداری نمایید.

تغذیه زنبور عسل

تغذیه زنبورها توصیه نمی شود. بلکه باید از وجود یک مزرعه محصولات کشاورزی در نزدیکی کندوها مطمئن شوید.

تولید مثل زنبور عسل

معمولاً ملکه زنبور عسل در یک محفظه بزرگ در کندو می ماند که در بخش پایینی کندو قرار دارد. یک زنبور ملکه معمولاً یکبار در طول عمر خود با زنبور نر ملاقات می کند. او با چند زنبور نر جفتگیری می کند و تا 6 میلیون اسپرم در کیسه محل تجمع اسپرم (spermatheca) ذخیره می کند و از آن برای بقیه عمر خود استفاده می کند. او با استفاده از یک نوع ماده تولید شده در بدن خود، اسپرم ها را زنده نگه می دارد. پس از دو روز از جفتگیری، ملکه شروع به تخمگذاری می کند.

یک ملکه زنبور عسل به طور متوسط می تواند در روز، حدود 3000-2000 تخم بگذارد. آنها تخم های بارور و غیربارور می گذارند. ملکه بعدی کندو و زنبورهای کارگر از تخم های بارور به دنیا می آیند و تخم های غیربارور، زنبورهای نر را تولید می کنند.

مراقبت و مدیریت

مراقبت از زنبورها، مهم نیست. آنها بخوبی از خود مراقبت می کنند. تنها باید کندو را تمیز نگه دارید.

بیماری های و دیگر مشکلات زنبور عسل

زنبور عسل ممکن است تحت تاثیر دشمنان و بیماری های مختلف قرار گیرد. دو دشمن و بیماری اصلی در اینجا توضیح داده می شود.

در شرایط مرطوب، زنبورهای عسل تحت تاثیر جدال مومی (wax-battle) قرار می گیرند. نشانه این بیماری، پوشیده شدن کندو با یک لایه مانند تار عنکبوت است. با تمیز و مرتب نگه داشتن جعبه و تعویض گاه به گاه آنها، می توان از این بیماری پیشگیری کرد. می توان از پرمنگنات پتاسیم برای پیشگیری استفاده کرد. در جعبه باید هنگام شب، بسته و صبح ها، باز شود.

بیماری آسیب زای دیگر زنبور عسل، کنه تراشه ای یا آکارین (acarine) است. بال زنبورهای بیمار مانند حرف «A» به نظر می رسد و با استفاده از سینه خود حرکت می کنند. شکم یا سینه (closet) زنبورهای بیمار، زرد رنگ است. زنبورها به طور جداگانه اینور و آنور می روند. در بسیاری از موارد آنها فلج می شوند. ملکه بیمار، تخم گذاری را متوقف می کند.

برداشت

عسل، موم، ژل رویال، زهر، ماده صمغی موم مانند Propolis و گرده، محصولات اصلی زنبور عسل هستند. باید عسل را در پایان فصل گلدهی برداشت کنید. در سیستم سنتی، باید یک شانه انتخاب کنید که حاوی عسل رسیده پوشانده شده با لایه نازکی از موم سفید و معمولاً نزدیک ترین شانه به خروجی کندو باشد، عسل فقط از شانه های بزرگ با استفاده از دستگاه استخراج عسل برداشت می شود.

بازاریابی

بازاریابی عسل یا دیگر محصولات زنبور عسل، بسیار آسان است. چون این محصولات، تقاضا و ارزش خوبی در بازارهای محلی و بین المللی دارند. احتمالاً خواهید توانست محصولات خود را در بازار محلی بفروشید.

برخی دشواری ها در کسب و کار پرورش زنبور عسل

دشواری های زیادی در پرورش زنبور عسل وجود دارد. چون همه تجهیزات و محیط لازم در سراسر جهان در دسترس نیست.

برای موفق بودن در این کسب و کار، باید مراقبت و مدیریت مناسبی به عمل آورید و از وجود همه امکانات لازم مطمئن شوید. در ادامه به تعدادی از این چالش ها اشاره می کنیم.

• نبود امکانات کافی
• نبود تجهیزات لازم
• هوای نامساعد
• کندوی کم کیفیت
• نبود محیط مناسب
• نبود غذای زنبورها
• نداشتن دانش و تجربه کافی
• علاقه کم به زنبورداری

سعی کنید تا از تجربیات یک متخصص در این زمینه استفاده کنید و کسب و کار خود را رونق بخشید.

اینها گام ها و مسیرهای معمول برای شروع و مدیریت یک کسب و کار موفق در حوزه زنبورداری و پرورش زنبور عسل است. امیدواریم این دستورالعمل به شما کمک کرده باشد. در صورت داشتن سوالات بیشتر در این زمینه، می توانید در بخش نظرات با ما در میان بگذارید. موفق باشید.