طرح توجیهی احداث نخلستان خرما به مساحت 5 هکتار

پرورش تجاری درخت خرما یک کار خیلی رایج و معمول است. اما در مناطق جنوبی ایران و برخی کشورهای دیگر، کسب و کار پرورش تجاری درخت خرما روز به روز بیشتر می شود و می تواند ایده کاری خوبی برای کسب سود بیشتر با کار و سرمایه گذاری کمتر باشد. Phoenix dactylifera معمولاً نخل یا نخل خرما نامیده می شود، یک گونه درخت گل دهنده در خانواده نخل Arecaceae است. این درخت برای میوه شیرین خوردنی اش، کاشته می شود.

مکان دقیق و منشاء نخل خرما، بخاطر کشت طولانی مدت آن مشخص نیست. احتمالاً از منطقه هلال حاصلخیز بین مصر و بین النهرین نشأت گرفته باشد. این درخت به طور گسترده در آفریقای شمالی، خاورمیانه، شاخ آفریقا و آسیای جنوبی کشت می شود. این درخت در بسیاری مناطق استوایی و زیر استوا در سراسر جهان اهلی شده است. برای هزاران سال خرما یک ماده غذایی ضروری در خاورمیانه بوده است. شواهد باستان شناختی از پرورش آن در عربستان از هزاره ششم پیش از میلاد وجود دارد.

خرما یکی از محصولات عمده مناطق بیابانی و خشک است. خرما از درخت نخل برداشته شده و در آفتاب خشک می شود و برای زمستان به عنوان غذای خانواده و کمک به گله شترها، بزها و گوسفندان انبار می شود. نخل خرما بخوبی در خاک ها و آب قلیایی و شور رشد می کند و معمولاً به نگهداری کمی نیاز دارد. این درختان معمولاً از پاجوش رشد می کنند و در 8-4 سالگی شروع به باردهی می کنند.

در ایران، هم اکنون افراد زیادی به پرورش تجاری درخت خرما توجه نشان می دهند و باغ های خرمای زیادی مخصوصا در مناطق جنوب کشور وجود دارند. امروزه تولید سالانه خرما به 8.5 میلیون تن می رسد و کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی بزرگ ترین تولید کننده های خرما هستند. هم اکنون ایران یکی از بزرگ ترین تولید کنندگان و صادر کنندگان خرمای جهان محسوب می شود.

هدف از ارائه این طرح توجیهی نیز بررسی این کسب و کار از منظر فنی، مالی و اقتصادی می باشد. در این طرح توجیهی به بررسی این موضوع پرداخته شده که چه مقدار سرمایه اولیه برای راه اندازی یک نخلستان خرما، نیاز است. همچنین با در نظر گرفتن تمامی هزینه ها و سرمایه گذاری اولیه که طبیعتا روی ظرفیت تولیدی نهایی تاثیرگذار است، برآورد دقیقی از میزان سودآوری نهایی و همچنین مدت بازگشت سرمایه در این طرح اقتصادی، بررسی شده است.

در ادامه، جدول مربوط به خلاصه طرح و شاخص های تحلیلی آن قرار داده شده است:

لازم به ذکراست شما سرمایه گذار وکارآفرین  عزیز می توانید با اطلاعات سلیقه ای مد نظر و اعلام جزییات مالی خود برای این پروژه یا پروژه های دیگرتان اقدام به ثبت سفارش طرح های کشاورزی کرده و قبل از اجرایی سازی کسب و کار خود چشم اندازی دقیق از جریانات نقدی کسب و کارتان داشته باشید، آگاهی که با در دست داشتن آن می توانید اقدام به اخذ تسهیلات بانکی نمایید.

محاسبات طرح توجیهی احداث نخلستان خرما به مساحت 5 هکتار وب سایت فراپلن در قالب ورد (WORD) و PDF با دقیق ترین محاسبات انجام شده است که تصویر زیر به عنوان نمونه ای از این فایل است:

خرما منبع خوبی از انواع مواد مغذی ضروری و پتاسیم در رژیم غذایی است. مقدار قند موجود در خرمای رسیده حدود 80% است و بقیه از فیبر، پروتئین، و عناصر کمیاب مانند بور، کبالت، مس، فلوئور، منیزیم، منگنز، سلنیوم و روی تشکیل شده است.

• شاخص گلیسمین گونه های مختلف 35.5 (خلاص)، 49.7 (بارهی) و 30.5 رصد (بومان) است. کافئیک اسید گلیکوزید 3- O- کافئیل یا شیکیمیک اسید (اسید داکتیلیفریک) و ایزومرهای آن آنزیم های مواد قهوه ای کننده یافت شده در خرما هستند.
• خرما عاری از کلسترول است و معمولاً مقدار بسیار کمی چربی دارد.
• این میوه، منبع عالی پروتئین است. افزودن کمی از آن به رژیم روزانه می تواند برای قوی نگه داشتن ماهیچه ها بسیار سودمند باشد. به همین دلیل از ورزشکاران ژیمناستیک خواسته می شود تا هر روز به عنوان برنامه روزانه چند خرما بخورند.
• این میوه منبع خوب ویتامین های مهم مانند B1, B2, B3, B5, A1 و C است. اگر هر روز چند خرما بخورید نیازی به مکمل های ویتامینه نخواهید داشت.
• خرما حاوی انواع مختلفی از مواد معدنی است که برای حفظ و بهبود سلامت استخوان ضروری هستند.
• این میوه سرشار از پتاسیم است و حاوی کمی سدیم هم می باشد و سیستم عصبی شما را مرتب و سالم نگه می دارد.
• خرما حاوی مقداری آهن است که به شدت برای کسانی که از کمبود آهن رنج می برند توصیه می شود.
• اگر به طور منظم این میوه را استفاده کنید، سیستم گوارش شما بهبود خواهد یافت، چون فیبر زیادی دارد.
• خرما منبع خوب ویتامین های ث و د است و غذای خوبی برای پوست شماست.
• مصرف منظم خرما به افزایش وزن کمک می کند.

احداث نخلستان

کسب و کار پرورش تجاری درخت خرما و احداث نخلستان، بسیار آسان است و مزایا و منافع زیادی دارد. درخت نخل معمولاً به مراقبت کمی نیازدارد و شروع این کسب و کار بسیار آسان است. می توانید این کسب و کار را برای کسب سود خوب شروع کنید. حتی اگر تازه کار هم باشید می توانید این کار را شروع کنید. در اینجا کمی در مورد مزایای مهم پرورش تجاری درخت خرما توضیح می دهیم.

• این کار یک کسب و کار بسیار قدیمی است و افراد بسیاری مشغول به این کار هستند.
• مراقبت از درختان نخل بسیار آسان است پس می توانید از این فرصت برای کسب سود استفاده کنید.
• تقاضا و ارزش خرما در بازار داخلی و بین المللی خیلی بالاست.
• درختان نخل تقریباً در همه جا رشد می کنند.
• اگر فارغ التحصیل رشته کشاورزی باشید، پرورش تجاری درخت خرما می تواند ایده کاری خوبی باشد. همچنین منبع اشتغال خوبی نیز محسوب می گردد.
• هزینه های تولید در این کسب و کار نسبتاً پایین است و درآمد آن خوب است.
• بازاریابی و فروش این محصول نیز بسیار آسان است، چراکه این میوه تقاضا و ارزش خوبی در بازار دارد. پس خواهید توانست براحتی محصول خود را در بازار محلی بفروشید.
• مصرف منظم خرما مزایای تندرستی زیادی دارد و اگر درختان نخل خود را پرورش دهید، می توانید از خرمای تازه لذت ببرید.

شروع پرورش درخت خرما در مقیاس کوچک یا تجاری، بسیار ساده و آسان است. درخت نخل معمولاً به مراقبت کمی نیاز دارد. پس براحتی خواهید توانست این کسب و کار را شروع و اداره کنید، حتی اگر تازه کار باشید. درخت نخل تقریباً در انواع شرایط محیطی با دسترسی به آفتاب کامل رشد می کند. تقریباً همه انواع خاک ها برای پرورش درخت خرما مناسب هستند.

در این بیزینس پلن می کوشیم تا اطلاعات بیشتری در مورد کسب و کار پرورش درخت خرما از کاشت، مراقبت تا برداشت و بازاریابی ارائه کنیم.

کاشت نخل خرما

در فرآیند کاشت نخل خرما، اولین گزینه ای که باید در نظر داشته باشید، انتخاب محل مناسب برای نخلستان است. انتخاب زمین برای شروع این کار، بسیار مهم است. اگر زمین انتخاب شده، حاصلخیز و بخوبی زهکشی شده و در معرض آفتاب کامل باشد، بهتر است. درخت نخل معمولاً در همه انواع خاک ها رشد می کند و می تواند شوری را تحمل کند. خاک دارای pH به میزان 11-8 برای این کار ایده آل است. خاک لومی شنی با حفظ رطوبت، هوادهی و سیستم زهکشی خوب، برای رشد بهتر درختان نخل و بازدهی بالاتر میوه، عالی است. اما باید از کاشت نخل در خاک های دارای کربنات کلسیم خودداری کرد.

در ادامه باید به آماده سازی خاک بپردازید. باید پیش از کاشت درختان نخل، خاک را کاملاً آماده کنید. درختان نخل معمولاً به خاک های لومی عمیق نیاز دارند که زهکشی خوبی داشته باشد. زمین انتخاب شده باید بتواند رطوبت را نگه دارد. این درختان در خاک های کم بازده شور یا قلیایی هم رشد می کنند. مقدار کافی مواد آلی یا کود حیوانی در حین آماده سازی خاک اضافه کنید. کاربرد کودهای شیمیایی مانند نیتروژن، پتاسیم و فسفر هم لازم است. باید کودهای شیمیایی را در فواصل منظم به کار گیرید و به موازات رشد درخت، مقدار کود را کمتر کنید.

یکی از موارد بسیار مهم در این زمینه، توجه به الزامات آب و هوایی برای پرورش درخت خرما می باشد.شرایط اقلیمی مناسب برای پرورش درخت خرما عبارت است از روزهای طولانی تابستانی، دمای بالا، و زمستان های ملایم بدون یخبندان. و همه این شرایط اقلیمی، رشد، گل دهی و میوه دهی بهینه را تضمین می کند. دمای کمینه متوسط برای رشد خوب و بقای درخت نخل، حدود 20 درجه سانتی گراد است. در زمان گرده افشانی به دمای حدود 35 درجه سانتی گراد نیاز است. درختان نخل می توانند زمستان های سرد را تحمل کنند، اما بدون یخبندان و با بارش کم. رطوبت نسبی پایین، عدم بارندگی و دمای بالا با شب های گرم در طول فصل گلدهی و میوه دهی، لازم است. درختان نخل را می توان در هر زمانی کاشت. اما ماه های مرداد تا مهر، بهترین زمان کاشت درختان نخل است.

انواع درخت نخل خرما

صدها گونه درخت نخل در سراسر جهان وجود دارد و همه این گونه برای هزاران سال پرورش داده شده اند. اما همه این گونه ها برای تولید تجاری مناسب نیستند. در اینجا در مورد رایج ترین گونه ها برای پرورش تجاری درخت خرما توضیح می دهیم که تقاضا و ارزش بسیار خوبی در بازار دارند.

• بارهی (Barhee): این یک گونه پربار خرماست. این درختان، بدنه بزرگ و ارتفاع متوسط دارند. ساقه میوه، بلند، پهن و سنگین است. رنگ میوه کهربایی تا قهوه ای روشن و شکل آن استوانه ای است. میوه های رسیده، نرم با گوشت ضخیم و طعم مطبوع هستند. یک درخت نخل حدود 20-6 شاخه بار می دهد و هر شاخه وزنی بین 12-8 کیلوگرم دارد.
• دگلت نور (Deglet Noor): میوه این گونه شکلی کشیده و دوک مانند، وزن سبک، و رنگ قهوه ای تیره با هسته بزرگ دارد. این میوه ها نسبتاً سخت و جویدنی هستند.
• حلاوی (Halawi): خرمای حلاوی به رطوبت مقاوم است. این درخت میوه هایی تولید می کند که طعم کارامل عسلی دارند و اندازه متوسطی دارند.
• خستاوی (Khastawi): میوه ها شهد دار و چسبناک و نسبتاً کوچک هستند. این درخت می تواند بخوبی در شرایط بیابانی رشد کند. میوه ها در برابر رطوبت، مقاوم هستند و درخت آن معمولاً بزرگ و تنومند است.
• کیمیا (Kimia): کیمیا یک گونه رایج خرما است. این خرما در دهان آب می شود و ویژگی هایی دارد که تندرستی را بهبود می بخشد. حتی بیماران دیابتی نیز می توانند از این میوه لذت ببرند.
• مجول (Medjool): مجول یک گونه دیگر رایج و معمول است. این درختان از سال پنجم به بعد شروع به میوه دادن می کنند. هر درخت در سال های اول، 10 کیلوگرم و از سال دهم به بعد 80 کیلوگرم بار می دهند. میوه ها معمولاً اندازه بزرگ، بافت نرم، و طعم مطبوعی دارند. این میوه ها برای بیماران دیابتی مناسب هستند، چون بدون قند هستند، در حالی که مواد معدنی ضروری دیگر را به مقدار زیاد دارند.
• ساگایی (Sagai): رنگ دقیق میوه ثابت نیست و می تواند بین قهوه ای متوسط تا قهوه ای بسیار روشن باشد. میوه ها چروکیده هستند، اما پوسته ندارند و شیره شیرینی دارند. این گونه تقاضای زیادی در بازار دارد.
• زاهدی (Zahdi): زاهدی یکی از قدیمی ترین گونه هاست. اندازه میوه آن متوسط، استوانه ای و به رنگ قهوه ای روشن است. این درختان تنه بزرگی دارند و رشد آنها سریع است. این یکی از پربارترین گونه ها با مقاومت کم به رطوبت زیاد است.

بیشتر پرورش دهنده ها، تکثیر دانه را دوست ندارند، چراکه منجر به کیفیت پایین میوه می شود و ممکن است نیمی از این میوه ها بدون نر باشند، پس تکثیر در پرورش درخت خرما با پاجوش ها از پایه درخت مادر انجام می شود. دانه بهترین گونه ها در نهالستان در کیسه های پلاستیکی کاشته می شود و باید جوانه ها را در طول فصل باران های موسمی در مزرعه نشا کنید.

مقدار دقیق دانه می تواند بسته به گونه و روش کشت متفاوت باشد. درخت نخل در طبیعت درختی دائمی است و عمر طولانی تقریباً 50 ساله و حتی بیشتر دارد. برای پرورش درخت خرما روش کاشت مربعی دنبال می شود و برای عملیات های بین کشت و توسعه در این فرآیند فاصله 8 متر بین ردیف ها رعایت می شود.

برای پرورش تجاری درخت خرما، تراکم درخت حدود 160 درخت در هر هکتار زمین است، حدود 10% این درختان باید پاجوش های نر باشند تا گرده کافی فراهم کنند، چرا که نخل یک درخت دو پایه (دارای نر و ماده) است.

می توانید جوانه ها و نهال ها را مستقیما برای زمین آماده شده خریداری کنید. روش کشت مربعی برای پرورش تجاری درخت خرما استفاده می شود. کشت پاجوش های نر و ماده برای تامین گرده کافی بسیار مهم است. چراکه نخل یک درخت دو پایه است. نخل های نر به میزان 5-3 درصد در فواصل مساوی بین درختان نخل ماده کاشته می شوند. حفر گودال هایی به فاصله 8×8 متر برای پرورش تجاری درخت خرما توصیه می شود.

نحوه آبیاری، کوددهی و کنترل علف هرز در درختان نخل

مراقبت بیشتر برای کار پرورش تجاری درخت خرما اهمیت دارد. البته نخل ها معمولاً به مراقبت کمتری نیاز دارند. مراقبت از نخل بسیار ساده و آسان است. در اینجا می کوشیم کمی در مورد فرآیند مراقبت برای کسب و کار پرورش درخت خرما توضیح دهیم.

یکی از مسائل اساسی، توجه به کوددهی می باشد. دادن کودهای آلی و شیمیایی برای رشد خوب درختان نخل و همچنین بازدهی خوب آنها بسیار اهمیت دارد. تا جایی که می توانید در مزرعه، کود آلی بریزید و کودهای شیمیایی N: P: K را به نسبت 30:20:50 کیلوگرم در هکتار کوددهی کنید. درایران، دوز نیتروژن 1.40 کیلوگرم برای هر درخت توصیه می شود. یک درخت بالغ به 600 گرم نیتروژن و 100 فسفر و پتاسیم در هر سال نیاز دارد.

آبیاری کافی برای کسب و کار موفق پرورش درخت خرما بسیار مهم است. می توانید با آبیاری قطره­ ای به طور منظم آب دهی کنید. البته درختان نخل بخوبی در مناطق خشک رشد می کنند و در برابر خشکی مقاوم هستند، با این حال آبیاری مناسب به رشد مناسب درخت در مزرعه کمک خواهد کرد. درختان نخل که بخوبی آبیاری شده باشند، محصول خوبی تولید خواهند کرد. اما از آبیاری بیش از حد خودداری کنید، چراکه به ریشه ها آسیب خواهد رساند. مقدار دقیق آب دهی به عوامل زیادی بستگی دارد. درختان نخل پیر یکبار در هفته در تابستان، و در زمستان دو هفته یکبار به آبیاری نیاز دارند.

پوشش دهی برای حفظ رطوبت خاک و کنترل علف های هرز، سودمند است. می توانید از مواد آلی برای پوشش استفاده کنید.

یکی دیگر از مواردی که باید در این کسب و کار کشاورزی به آن توجه نمایید، کنترل علف های هرز در نخلستان می باشد. علف های هرز برای همه انواع درختان، مضر هستند. آنها مواد مغذی خاک را مصرف می کنند و درختان با کمبود مواجه می شوند. پس سعی کنید تا علف های هرز مزرعه را کنترل کنید.

همچنین باید دقت داشت که هرس در نخلستان، باید به صورت منظم انجام شود. برگ های قدیمی و بیمار را به موقع جدا کنید. اینکار به تازه و سالم به نظر رسیدن درخت کمک می کند. هرس عبارت است از جدا کردن خارها و حذف جوانه های نامطلوب. عموماً تعداد برگ های درخت خرما، مقدار جوانه های نگه داشته شده را تعیین می کند. حذف برگ های اضافی بر رشد، کیفیت و کامل شدن میوه ها تاثیر خواهد گذاشت.

در مورد موضوع گرده افشانی در این درختان باید عنوان کنیم که درختان نخل، یا نر هستند یا ماده. به همین علت گرده افشانی دستی برای باردهی موفق، توصیه می شود. گرده افشانی دستی به معنی قرار دادن رشته های گل نر روی کلاله های گل های ماده برای دریافت دانه های گرده است. باید در اینکار ماهر باشید و بدانید که چه موقع گل های ماده شکوفه می کنند و باید آماده دریافت دانه های گرده باشید. 5-3 درخت نر برای هر 100 درخت ماده بالغ، کافیست.

همچنین تنک کردن درخت نخل برای به دست آوردن میوه در اندازه و شکل مطلوب اهمیت دارد. در واقع سه روش تنک کردن میوه وجود دارد:

1. حذف چند خوشه از شاخه مرکزی
2. کاهش طول خوشه با برش
3. و حذف تعدادی از میوه ها روی هر خوشه

هرس برای بهبود کیفیت میوه بر حسب اندازه و مغذی بودن سودمند است. همچنین هرس به باردهی میوه های با کیفیت که ارزش بازاری خوبی دارند کمک می کند. مشخص شده که در یک شاخه با حذف یک سوم خوشه ها از مرز، میوه با کیفیت به دست می آید.

آفت ها و بیماری ها در درختان نخل

درختان نخل مستعد برخی آفات و بیماری ها هستند. در اینجا کمی در مورد آنها توضیح می دهیم.

بیماری های معمول درختان نخل در زیر فهرست شده است.

• دیپلودیا (Diplodia): این بیماری به واسطه قارچ ها ایجاد می شود. زخم ها و برش های هرس ترکیبی بوردواکس (Bordeaux) را محفوظ کنید تا این بیماری را کنترل نمایید.
• خامج (Khamedj): در کشت آسان گرفته شده، قارچ ها موجب شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب می شوند. باید گریبانه های (spathes) آلوده را جدا کرد و سوزاند. درختان نخل با بیماری مخلوط بوردواکس باید درمان شوند.
• بویاند (Bayoud): این بیماری قارچی تاثیرگذار بر شاخه های نورسته، درختان جوان و حتی درختان بالغ (در پایه) است. می توانید این بیماری را در مراحل اولیه از طریق تصفیه خاک کنترل کنید. نابود کردن درخت آلوده با ریشه کن کردن و سوزاندن، بهترین روش برای توقف گسترش بیماری است. خاک را با متیل برومید یا کلرگیسرین آلودگی زدایی کنید و از کاشت دوباره درخت خودداری کنید.
• تاول سیاه (Black Scorch): این بیماری ناشی از قارچ ها می باشد. درختان آلوده، تاول های سیاه روی برگ ها خواهند داشت، تنه پوسیده می شود، گل ها پژمرده می شوند و جوانه ها می پوسند. رعایت اصول مناسب بهداشتی اولین گام برای پیشگیری و پس از آن هرس بخش های بیمار درخت است. قارچ کش های مبتنی بر مس را روی برش هرس بریزید.
• پوسیدگی ریشه آمفالیا (Omphalia Root Rot): بیماری خم شدن هم نامیده می شود. برگ های تازه درختان نخل بیمار می میرد و سپس رشد آنها کند شده و متوقف می شود. برای کنترل این بیماری برستان یا دکسون را حدود 4 دوز در دو هفته به درخت بپاشید.

برخی آفت های معمول درختان نخل در زیر فهرست شده اند.

• Bou Faroua: این کرم های ریز، کرم های گوبار هم نامیده می شوند. آنها در همه درختان نخل مشترک هستند. لارو این کرم ها از میوه ها تغذیه می کند که موجب آسیب جدی به بازدهی می شود. کرم ها روی پوست میوه و نزدیک ناحیه کاسه گل تخمگذاری می کنند. شاخه های خرما را با 150-100 گرم گوگرد برای هر درخت گردپاشی کنید تا این کرم ها را کنترل نمایید.
• White Scale: این آفت موجب آسیب شدید به درختان جوان 8-2 ساله می شود. لاروها و آفت بالغ شیره درخت را از برگ ها و حتی از میوه ها می مکند. اگرچه هجوم این آفت، هجوم جدی به نهال نیست، اما میوه هایی که تحت تاثیر قرار گرفته اند مناسب نیستد و این موضوع، درآمد را کاهش خواهد داد. از روغن های معدنی برای کاهش آلودگی به این آفت استفاده کنید.
• سوسک کرگدنی نارگیل (Coconut Rhinoceros Beetle): این سوسک ها برای درختان نخل هم مضر هستند. برای کنترل این آفت با یک کارشناس در منطقه خود مشورت کنید.

برداشت و بازدهی خرما

در اینجا باید به این سوال مهم پاسخ دهیم که درخت خرما در چند سالگی ثمر می دهد؟ درختان نخل 7-6 سال پس از کاشت، آماده باردهی می شوند و باید پس از این مدت آماده برداشت میوه باشید. البته بازدهی کلی در مراحل اولیه کمتر خواهد بود. خرما معمولاً در مراحل مختلف بسته به گونه، خورده می شود. پس برداشت به تقاضای محلی بستگی دارد.

گفتن مقدار دقیق بازدهی دشوار است، چراکه به عوامل مختلفی بستگی دارد. اما با شرایط رشد خوب و تحت بهترین شیوه های کشت، هر درخت می تواند حدود 125-100 کیلوگرم میوه تولید کند. تولید میوه توسط درختان نخل معمولاً چند سال زمان می برد، اما برای 70-20 سال میوه خواهد داد. بازاریابی و فروش خرما بسیار ساده و آسان است. چون خرما تقاضا و ارزش خوبی در بازار دارد. پس احتمالاً می توانید میوه ها را در بازار محلی بفروشید.

توجیه پذیری اقتصادی نخلستان خرما

طرح توجیهی نخلستان خرما با هدف برآورد هزینه های اولیه شامل هزینه های زمین، ماشین آلات و … همچنین برآورد سودآوری نهایی و مدت بازگشت سرمایه، تهیه شده است. به موجب این طرح توجیهی، می توانید فرآیند اخذ مجوزهای ضروری کسب و کار را تسریع بخشید. همچنین با توجه به محاسبات دقیق انجام شده در طرح و ارائه هزینه های صفر تا صد، می توانید فرآیند اخذ وام و تسهیلات بانکی برای تامین سرمایه اولیه را طی نمایید. در این طرح توجیهی، به بررسی توجیه پذیر بودن این طرح اقتصادی نیز اشاره گردیده است. نهایتا باید عنوان کنیم که در این کسب و کار نیز همانند هر کسب و کار دیگری، رقابت وجود دارد. کسب مزیت رقابتی می تواند موجب افزایش مشتریان و بازار هدف شما گردد. توصیه می شود که فرآیند فرآوری و بسته بندی خرما را نیز در کنار فرآیند کاشت، انجام دهید. مطمئنا داشتن یک محصول با کیفیت در کنار یک بسته بندی بازارپسند، می تواند موجبات ورود شما به بازارهای صادراتی و بین المللی نیز گردد.